Wat een konijn wel heeft en wij niet

Een jaar of zes geleden kreeg ik 24 uur een kastje (Holter-ECG) dat mijn hartslag registreerde. Ik had namelijk hartkloppingen maar volgens de huisarts hoefde ik me geen zorgen te maken. Mijn hart was in orde. Het werd niet minder en ik drong er bij de huisarts op aan om een afspraak te maken voor zo'n Holter-ECG. Weken later deed de uitslag me iets gerust stellen. Er was echt niks aan de hand. Ik had me intussen behoorlijk druk gemaakt omdat ik zoveel hoorde over hart- en vaatziekten.

Een ruwe (onder)schatting van de Hartstichting is dat er meer dan 1 miljoen mensen in Nederland lijden aan hart- en vaatziekten. Als gevolg daarvan stierven in 2007 40.000 mensen. Hart- en vaatziekten wordt bij coronaire hartziekten, beroertes en perifeer vaatlijden veroorzaakt door onvoldoende doorbloeding omdat de slagaderwanden zijn aangetast. In de volksmond aderverkalking en in de medische wereld vaatlijden genoemd. Er heeft zich plaque, een soort littekenvorming, aan de aderwand gehecht. Hoe de aders worden aangetast is niet volledig bekend. Door de jaren heen worden cholesterol en vetten afgezet tegen de aderwanden. Oppassen dus. "Verminder verzadigd vet en zorg voor een laag cholesterolgehalte" is de boodschap. Zijn dat de boosdoeners? Wat kan de wetenschap van de laatste 10 jaar ons vertellen?

In de plaque is slechts 25% verzadigde vetzuren aangetroffen. Het merendeel wordt dus gevormd door onverzadigde vetzuren. Verzadigd vet zal het LDL niveau soms een beetje omhoog stuwen, maar veroorzaakt geen plaque. Voor wat betreft het cholesterol is er een zwakke of zelfs geen relatie gevonden tussen het LDL gehalte (zou het slechte cholesterol zijn) en de verhoogde kans op coronaire sterfte. Cholesterol zelf veroorzaakt geen schade aan de aderwand.

Als de oplossing niet gevonden kan worden in het verminderen van verzadigd vet en het verlagen van het cholesterolgehalte, waar moeten we het dan zoeken? Een fascinerende visie die ontstekingen ziet als een veroorzaker van vaatlijden. Ontstekingen produceren vrije radicalen die de LDL pakketjes (vervoeren voedingsstoffen naar de cellen) beschadigen. Het beschadigde LDL (geoxideerde LDL) zorgt voor de start van plaque, verzwakking van de aderwand en ontstekingsreacties. Voor behoud van gezonde vaten noem ik zeven leefstijlregels waarvan er een aantal te maken heeft met ontstekingen.

1. Let op je buikomvang. Overtollig buikvet produceert signaalstoffen die het afweersysteem beïnvloeden. Ontstekingen zijn het gevolg. Vooral volle vetcellen lijken in een permanente staat van ontsteking te zijn. Richtlijn buikomvang bij mannen < 102 cm en bij vrouwen < 88 cm.
2. Eet twee keer per week vis (waarvan een keer vette) om voldoende Omega-3 (ook in lijnzaad, pompoen, walnoten) binnen te krijgen en gebruik eens wat vaker olijfolie (Omega-9) om het gebruik van Omega-6, dat in granen, maïs, zonnebloem, sesamolie voorkomt, terug te dringen. Omega-3 is een ontstekingsremmer, een overschot aan Omega-6 stimuleert ontstekingen.
3. Verzadigd vet (vlees) eten levert geen probleem op. Verzadigde vetzuren zouden zelfs beschermend kunnen werken. Deze zijn namelijk minder gevoelig voor oxidatie. Vrije radicalen zullen daarom eerder een kettingreactie starten met meervoudig onverzadigde vetzuren. Beperk consumptie van kunstmatige transvetzuren  aangezien deze ontstekingen veroorzaken. Dit onzichtbare gif (!) komt voor in commerciële producten die zijn gebakken in plantaardige vetten.
4. Zorg voor voldoende beweging. De beweegnorm (NNGB-norm) zegt dat je tenminste vijf keer per week een half uur matig intensief moet bewegen. De bedoeling is dat je sneller gaat ademen en je conditie verbetert. Door beweging gaat je bloed sneller stromen en neemt de productie van stikstofmonoxide toe. Deze remt de oxidatie van LDL, werkt ontstekingsremmend en houdt de vaten flexibel. 
5. Stop met roken is de meest effectieve stap om de gezondheid te bevorderen. Roken leidt tot een vernauwing van de aderen waardoor mogelijk de aderwand beschadigt. Verder plakken bloedplaatjes onder invloed van nicotine aan elkaar wat tot verdikkingen leidt.
6. Eet groente en fruit voor de vitamine C. De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) is 60 mg  per dag. Vitamine C repareert beschadigingen van het bindweefsel (vaten). Omdat wij Vitamine C uit voeding moeten halen*, is vooral groente en fruit de aangewezen voedingsbron. Volgens de Gezondheidsraad haalt 98% van de Nederlandse bevolking de ADH niet.
7. Zorg voor een bloeddruk van 120/80 mmHg (120 bovendruk, 80 onderdruk). Hierdoor wordt het vatenstelsel normaal belast. Een overschot aan keukenzout verstoort de waterhuishouding, waardoor de bloeddruk stijgt. 70% kan uit groente en vlees gehaald worden. Let dus op met toevoegingen. De FNLI maakt zich hard om zout in levenmiddelen terug te dringen. Stress zorgt ook voor een verhoogde bloeddruk door de adrenaline. Neem tijd om te ontstressen.

Ik vind de ontstekingen visie fascinerend vanwege de onderzoeksresultaten in relatie tot de huidige westerse leefstijl. Overtollig buikvet, een overschot aan Omega-6 (n-6) en consumptie van kunstmatige transvetzuren stimuleren ontstekingen. Ontstekekingsremmers zijn Omega-3 (n-3) en stikstofmonoxide (NO). Door onze inactieve leefstijl en ons eetgedrag worden we steeds zwaarder en dikker. Volgens het RIVM loopt 37% van de mannen en 23% van de vrouwen gevaar. Te weinig beweging (< 50% haalt de beweegnorm) zorgt ook nog eens voor onvoldoende NO productie. Door onze huidige eetgewoonten eten we te veel n-6 en te weinig n-3. Beide vetzuren zijn essentieel! De schatting is dat de verhouding n-6:n-3 ligt tussen 10:1 en 25:1. Verandering van de eetgewoonten dragen substantieel bij aan onze gezondheid. De optimale verhouding ligt tussen 2:1 en 5:1.

* En dan nu een onderzoek met konijnen. Zij kregen cholesterol toegediend en er ontstond plaque, vergelijkbaar met mensen. Maar er was één groot verschil. Ze kregen geen hart- en vaatziekten in tegenstelling tot mensen. Konijnen kunnen, net als de meeste dieren, zelf vitamine C aanmaken. "Snoep verstandig, eet een appel", zou ik zeggen.